ANAYASA DEĞİŞİKLİK TEKLİFİNE DAİR AÇIKLAMA
Boğaziçi Üniversitesi için Mezunlar Girişimi (BUİM), Boğaziçi Üniversitesi’nin geleneksel değerleri olan özgürlükçülüğü, çoğulculuğu ve eleştirel düşünceyi korumak ve güçlendirmek için yola çıktı. BUİM, benimsediğimiz ve yaşatılmasına özen gösterdiğimiz bu değerlerin sadece üniversitemizde değil ülkemizin bütün kurumlarında hayat bulmasının son derece önemli olduğuna inanıyor. Ülkemiz özgürlüğe, çoğulculuğa ve hoşgörüye dayalı bir anlayışla yönetildiği ölçüde, Boğaziçi Üniversitesi gibi kurumlar da çoğalacak ve genç kuşakları hep daha aydınlık bir geleceğe taşıyacak.
Bu düşüncelerden hareketle TBMM’de görüşülmekte olan Anayasa değişikliği paketi konusundaki görüşlerimizi üyelerimizle, mezunlarımızla ve üniversitemiz bileşenleriyle paylaşmak istiyoruz.
Anayasa değişikliği ile ilgili en büyük eleştirimiz, söz konusu değişikliklerle demokrasilerin en temel özelliği olan kuvvetler ayrılığına değil kuvvetlerin birleştirilmesine dayalı, otoriter bir rejimin tesis edilmek istenmesidir.
Her demokrasinin vazgeçilmez unsuru, yargı bağımsızlığı ve yasama-yürütme-yargı erklerinin ayrılığıdır. Bu şekilde, siyasi gücün tek bir odakta toplanmasının önüne geçilerek siyasi otorite karşısında denge ve fren mekanizmalarının kurulması hedeflenir.
Gündemdeki anayasa değişikliği paketi, kuvvetler ayrılığına tamamen aykırı maddeler içermektedir. Anayasa değişiklik önerisi kabul edilirse gerek yasama gerekse yargı erki, Cumhurbaşkanı’nın elinde toplanacak yürütme erkine bağımlı hale gelecektir.
Anayasa değişikliği maddeleri ve bu maddelerin olası sonuçları üzerine örnek vermek gerekirse;
> Cumhurbaşkanlığı seçimi, TBMM seçimleriyle aynı gün yapılacaktır. Böylelikle seçmenler, Cumhurbaşkanı ile siyasi partilerin görüş ve performanslarını ayrı ayrı değerlendirme imkanından yoksun bırakılacaktır. Başka bir ifadeyle seçmenler, Cumhurbaşkanı adayı hangi partidense o partiyi iktidara getirmeye zorlanacaklardır.
> Aynı zamanda bir partinin genel başkanı da olabilecek olan Cumhurbaşkanı adayı, partisinin milletvekili aday listesini de kendi düzenleyebildiği için Meclis üzerinde vesayet kurabilecektir.
> Cumhurbaşkanı, kendi açısından olumsuz bulduğu gelişmeler karşısında Meclis’i feshetme ve ülkeyi seçimlere götürme yetkisine sahip olacaktır. Bu yetki, toplumsal tercihlerin Cumhurbaşkanı’nın siyasi tercihlerinden farklılaşması halinde istikrarsızlık ve kaos ortamına neden olabilecektir.
> Yeni sistemde bütün yürütme erki Cumhurbaşkanı’nda toplanmış olacaktır. Cumhurbaşkanı, yardımcılarını, bakanları ve üst düzey kamu yöneticilerini atayabilecektir. Fakat bu atamalar hiçbir şekilde Meclis’in denetimine tabi olmayacaktır. Meclis’teki siyasi partiler, bakanlar hakkında gensoru önergesi veremeyecektir. Böylece bakanlar Meclis karşısında sorumsuz ve hesap vermez bir konumda olacaklardır.
> Cumhurbaşkanı, “yürütme yetkisiyle ilgili” ve bir yasayla açıkça tanımlanmamış konularda “Cumhurbaşkanı Kararnameleri” çıkarabilecektir. Daha önce sadece “yasayla ve yasanın açıkça verdiği yetkiyle” kurulabilen “kamu tüzel kişilikleri” (yani her türlü kamu kurumu ve teşkilatı) artık Cumhurbaşkanı kararnamesiyle kurulabilecektir. Bu kararnameler Meclis denetimine tabi olmayacak ve böylelikle yürütme erki, Meclis’in yasama yetkisinin bir bölümünü ele geçirmiş olacaktır.
> Meclis aynı konuda bir yasa çıkarır ve bu yasa, Cumhurbaşkanı kararnamesinden farklı hükümler içerirse, Cumhurbaşkanı kararnamesi hükümsüz hale gelecektir. Bununla birlikte Cumhurbaşkanı yasaları veto edebilecektir. Veto edilen bir yasanın Meclis’te tekrar kabul edilebilmesi içinse üye tam sayısının çoğunluğu (yani 301 milletvekilinin oyu) aranacaktır. Böylece Cumhurbaşkanı hiçbir engelle karşılaşmaksızın kararnameler çıkartabilecek; buna karşın, Meclis bu kararnamelerle çelişen yasalar çıkarır ve bu yasalar veto edilirse, yasaların Meclis’te yeniden kabulü edilmesi ancak oldukça yüksek bir oy oranıyla mümkün hale gelebilecektir.
> Cumhurbaşkanı, “milli güvenlik politikalarını belirleyip gerekli tedbirleri alabilecektir”. Belirli koşullarda OHAL ilan edebilecek ve OHAL’in gerekli kıldığı konularda Cumhurbaşkanı kararnamesi çıkarabilecektir. Cumhurbaşkanı’nın OHAL’de çıkaracağı kararnameler, olağan dönemlerdeki kararnamelerin sınırlamalarına, yani temel haklar, birey hakları ve siyasi haklarla ilgili sınırlamalara tabi olmayacaktır.
> Cumhurbaşkanı, bütçe kanun teklifini de hazırlayacaktır. Bütçe kanunu Meclis’te kabul edilmezse geçici bütçe kanunu çıkarılacaktır. Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bir ilk gerçekleşecek, bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme (enflasyon) oranına göre artırılarak uygulanacaktır. Böylece, demokrasinin temel ilkelerinden olan Meclis’in bütçeyi denetleme yetkisi pratikte ortadan kalkabilecektir.
> Yeni anayasa değişikliğiyle sadece yasama yürütmenin vesayetine sokulmuş olmakla kalmayacak, yargı da yürütmeye bağımlı hale getirilecektir. 13 üyeden oluşacak Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun 6 üyesi Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek, 7 üyesi ise TBMM tarafından seçilecektir. Böylece Cumhurbaşkanı, yargı üzerinde ciddi bir denetime sahip olacak, partisinin Meclis’te çoğunluğu elinde bulundurması halinde HSYK’nın büyük çoğunluğu kendisinin ve partisinin tercihlerine uygun olarak şekillenecektir.
Bu maddeler çerçevesinde Meclis’te görüşülen Anayasa değişiklik paketinin, mevcut yetersizliklerine rağmen ülkemizin anayasal demokrasi birikimine büyük zarar vereceğini düşünüyoruz. Değişiklik önerisinin önce Meclis’te ve ardından referandumda kabul edilmesi halinde Boğaziçi Üniversitesi mezunları olarak sahip çıktığımız değerlerin ülkemizde ve üniversitemizde hayat bulmasının çok daha zorlaşacağı endişesi taşıyoruz.
Bu noktadan hareketle, anayasa değişikliği paketinin referanduma sunulması olasılığının güçlendiği şu aşamada BUiM olarak bu süreçte nasıl aktif ve etkin olabileceğimizi araştırma ve olası stratejilerimizi planlama kararı aldık. Mezunlarımızın ve paydaşlarımızın bilgi, birikim ve kaynaklarını referandumda Hayır oylarını çoğaltacak çözümlere odaklayarak elimizden gelenin en iyisini yapmayı hedeflemek kararlılığındayız. Bu amaçla oluşturmayı planladığımız Anayasa Çalışma Grubu’na katılmak isteyen ve bu alanda katkıda bulunabileceğine inanan tüm üyelerimizi bizimle bilgi@buim.org adresinden iletişime geçmeye davet ediyoruz.
BUiM YÜRÜTME KURULU